Kara umowna jest często stosowaną formą „sankcji” w umowach cywilnych i gospodarczych ale zdarza się, że jest konstruowana w sposób nielegalny. W przypadku rażąco wygórowanej kwoty kary umownej można sądownie domagać się jej obniżenia czyli miarkowania kary umownej. Jakie są zasady jeśli chodzi o miarkowanie kary umownej?
Odpowiedzi na te pytanie i wiele więcej znajdziesz w niniejszym artykule.
Co to jest miarkowanie kary umownej i kiedy jest stosowane
Miarkowanie kary umownej to często bramka awaryjna uwolnienia się od podpisanej umowny w której zgodziliśmy się na wygórowaną karę umowną. Słowo wygórowana jest tu kluczowe. Ponieważ po prostu „wysoka” kwota kary umownej z obowiązku jej zapłaty nie zwalnia. Polski system prawny zakłada, że jesteśmy osobami rozumnymi i wiemy co podpisujemy i na co się zgadzamy. Oczywiście ja jako prawnik mogłabym spróbować uwolnić Cię od wysokiej kary na kilka sposobów. Łatwiej, szybciej i taniej jeżeli zadbałeś/-ałaś aby w umowie znalazła się odpowiednia klauzula lub nawet kilka klauzul. Na przykład klauzula aneksyjna czyli możliwości dokonywania zmian w umowie – zawsze można postarać się nakłonić drugą stronę umowy do negocjowania obniżenia kwoty kary umownej. W skrajnych przypadkach można też zbadać możliwość wad oświadczenia woli – czyli sytuacji prawnej która powoduje unieważnienie całej umowy. Ale generalną zasadą jest to że zbyt wygórowaną karę umowną miarkuje się poprzez postępowanie sądowe, którego podstawą prawną jest art. 484 §2 kodeksu cywilnego:
§ 1. W razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania kara umowna należy się wierzycielowi w zastrzeżonej na ten wypadek wysokości bez względu na wysokość poniesionej szkody. Żądanie odszkodowania przenoszącego wysokość zastrzeżonej kary nie jest dopuszczalne, chyba że strony inaczej postanowiły.
§ 2. Jeżeli zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane, dłużnik może żądać zmniejszenia kary umownej; to samo dotyczy wypadku, gdy kara umowna jest rażąco wygórowana.
kodeks cywilny o podstawie roszczenia miarkowania wygórowanej kary umownej
Dlaczego warto miarkować karę umowną?
Nie będę oszukiwać – miarkowanie kary umownej to nie łatwe ani szybkie rozwiązanie. Wręcz przeciwnie – bardzo trudno przeargumentować sąd do miarkowania kary umownej na swoją korzyść ze względu na powody podane w paragrafie wyżej. Co więcej sąd może miarkować karę umowną także w górę – choć tak się dzieje tylko na wniosek i to dobrze argumentowany. Dlatego zabierać się za miarkowanie kary umownej polecam dopiero wtedy gdy jej kwota jest wręcz rażąco wygórowana. Dobrze zawsze jest także rozważyć inne sposoby na „uniknięcie” zapłaty wysokiej kary umownej chociażby prośbę o jej umorzenie lub obniżenie. Moją listę prawnych rozwiązań na „uniknięcie” zapłaty kary umownej do kupienia i pobrania możesz znaleźć u dołu tej strony.
Link do zakupu Listy sposobów na „uniknięcie” zapłaty kary umownej – LINK
W sytuacji jednak gdy nie ma innego bardziej korzystniejszego i mniej kosztownego sposobu (sprawdź czy któreś sprawdzą się w twojej sytuacji – z mojej listy, do której link podałam powyżej) warto postarać się o miarkowanie kary umownej, ponieważ w sytuacji gdy druga strona umowna prawidłowo wezwie do jej zapłaty a ty jej nie dokonasz zaczną naliczać się odsetki za zwłokę i inne koszty związane z jej ewentualnym egzekwowaniem. Dodatkowo stronie może przysługiwać zarzut potrącenia lub wręcz wstrzymania się wypłaty należnych Tobie kwot. Dlatego kary umownej nigdy nie należy lekceważyć, najlepiej w ogóle nie podpisywać a w sytuacji gdy jest się do tego zmuszonym – postarać się o takie zapisy i klauzule które maksymalnie utrudnią po pierwsze ostateczne ustalenie jej kwoty, po drugie prawidłowe wezwanie do zapłaty lub doręczenie po trzecie termin lub warunki jej wykonalności po czwarte alternatywne sposoby rozwiązywania konfliktów lub warunków uniknięcia kary umownej – o tym więcej w moim nowym mini ebooku o wzorach klauzul umownych – link.
Link do zakupu ebooka o korzystnych wzorach klauzul kar umownych dla osób „zmuszanych” do jej podpisania – LINK
Jak ustalić czy kara umowna jest rażąco wygórowana
Aby ocenić jaka kwota jest rażąco wygórowana trzeba wiedzieć:
- dlaczego polski system prawny przewiduje możliwość zabezpieczenia umów karami umownymi – tak naprawdę;
- jaka kwota kary umownej uważana jest za „normalną” a jaka za wygórowaną
Pierwszego dowiesz się otwierając kodeks cywilny, drugiego z analizy orzecznictwa o czym poniżej.
Art. 484 § 1 kodeksu cywilnego stanowi, że kara umowna jest zabezpieczeniem prawnym na wypadek gdy druga strona nie wykonała zobowiązania wynikłego z umowy lub wykonała go nienależycie. Co do zasady – zapłata kary umownej ma ułatwić stronom życie – w ten sposób, że zapłata kary będzie zwalnia z konieczności żmudnego dochodzenia odszkodowania zwykłego. Ma być więc „szybkim bezsądowym wyjściem”.
Z powyższego wynika, że za normalną kwotę uznaję się tę którą strona mogłaby uzyskać w razie postępowania sądowego o odszkodowanie za niewykonanie umowy lub nienależyte wykonanie umowy. Polskie prawo mówi nam o tym kiedy za szkodę należy się odszkodowanie a kiedy nie. Podpowiem Ci że odszkodowanie należy się wtedy gdy szkodę można ustalić i można ustalić w pieniądzu jaka kwota wystarczyłaby na pokrycie strat. Nie z każdej sytuacji należeć się będzie więc odszkodowanie. Dodatkowo zwolnić się z niego można chociażby gdy strony zadbały o klauzulę tzw. „siły wyższej” lub kilku innych okoliczności prawnych które wyliczyłam w mojej liście (link do zakupu u dołu tego artykułu).
Ale wracając do rozważań o kwestii rażąco wygórowanej kwoty to będzie nią taka, która znacznie przewyższa ewentualne odszkodowanie za całkowite niewykonanie umowy lub nienależyte jej wykonanie. W kwestii sądu pozostaje uznanie jaki współczynnik przeważający wartość umowy jest dopuszczalny a jaki będzie tym już wygórowanym. W kwestii prawników lub ciebie jest dowodzenie i argumentowanie, czemu uznajesz karę umowną za wygórowaną.
Pomoże Ci to ustalić zajrzenie do orzecznictwa sądowego z twojego okręgu sądowego. Jak tego dokonać podpowie Ci artykuł podany poniżej
Przeczytaj także: Jak ustalić właściwy okręg sądowy LINK
Jakie ograniczenia wynikają z zasad miarkowania kary umownej?
Prawo dopuszcza tylko dwie możliwości sądowego miarkowania kary umownej:
- zobowiązanie zostało w znaczniej mierze wykonane
- kwota kary umownej jest wygórowana
Jakie ryzyka możesz napotkać przy miarkowaniu kary umownej?
- Wysokiej opłaty sądowej od wniesienia powództwa. Miarkowanie kary umownej to powództwo sądowe które podlega różnym opłatom m.in opłacie od wniesienia powództwa, której kwota zależna jest od wartości przedmiotu sporu w skrócie WPS czyli im wyższa wartość kontraktu który jest podstawą zobowiązania kary umownej tym wyższa opłata początkowa. (W przypadku wygrania sprawy podlega jednak zwrotowi od strony przegrywającej a jej wysokość wynosi 5% WPS).
- Honorarium prawnika prowadzącego sprawę jeśli takiego masz. (Sprawę można poprowadzić samodzielnie lub postarać się o pełnomocnika z urzędu)
- Ryzyko przegrania sprawy w tym konieczności poniesienia kosztów sądowych jako przegrywający.
Miarkowanie kary umownej z praktyki sądowej
Z praktyki wynika, że sądy bardzo rzadko decydują się na miarkowanie kary umownej. W zdecydowanie przeważającej większości wypadków gdy osoba chciała aby sąd obniżył karę umowną sąd odmawiał. W tym przypadkach, w których sąd podjął zawyrokował o konieczności miarkowania kary umownej zazwyczaj obniżał ją o 50 % a nawet 70%.
Podsumowanie: miarkowanie kary umownej – sposobem na obniżenie wygórowanej kary umownej
Miarkowanie kary umownej to zwykłe powództwo sądowe, któremu podstawę daje art. 484 §2 kodeksu cywilnego. Choć to prosta sprawa sądowa pod względem proceduralnym to trudno znaleźć argumenty prawne przekonujące sąd do podjęcia decyzji o konieczności obniżenia kwoty kary umownej. Jest to cena naszej wolności w tym nadrzędnej zasady swobody kontraktowania – która stanowi, że to co nie jest wyraźnie zakazane jest dozwolone tak więc zgoda na wysoką karę umowną jest ważna i legalna.
Myślisz o obniżeniu kary umownej?
Dzięki dzisiejszemu artykułowi wiesz już o sądowym miarkowaniu kary umownej. Jeżeli jednak potrzebujesz analizy czy w ogóle podejmować się takiego rozwiązania to zapoznaj się z moją ofertą analizy umów i opinii prawnych. Jako radca prawny szacuję i analizuję przesłanki prawne i okoliczności uzasadniające bądź nie możliwość domagania się miarkowania kary umownej przez sąd – link do oferty.
